Σε χρηματοδοτική ασφυξία υποχρεώνονται δεκάδες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις της ελληνικής περιφέρειας που στήριξαν έμπρακτα τον θεσμό των συνεταιριστικών τραπεζών.
Η ανακεφαλαιοποιηση του κλάδου έχει οδηγήσει σε λουκέτο έξι συνεταιριστικές, επί συνόλου δεκαεπτά, ενώ, όσο η διαδικασία κεφαλαιακής ενίσχυσης βρίσκεται σε εξέλιξη, οι συνεταιριστικές ζητούν την αλλαγή πλαισίου λειτουργίας για να αποφευχθούν ανάλογα «ατυχήματα» στο μέλλον.
Η διαδικασία εξυγίανσης των συνεταιριστικών τραπεζών που δεν καταφέρνουν να συγκεντρώσουν τα απαιτούμενα κεφάλαια για να αντισταθμίσουν τον πιστωτικό κίνδυνο που προκύπτει από τις αυξανόμενες επισφάλειες δεν «αγγίζει» τις καταθέσεις. Αποτελεί, ωστόσο, μια άτυπη εφαρμογή του bail in, ήτοι της διάσωσης των τραπεζών με ίδια μέσα.
Αυτό συνεπάγεται πως, όταν ανακαλείται η άδεια μιας συνεταιριστικής τράπεζας, οι μεριδιούχοι «ξεχνούν» τα χρήματα που έχουν επενδύσει και περιμένουν τη διαδικασία εκκαθάρισης, από την οποία οι πιθανότητες να πάρουν κάτι πίσω είναι μηδαμινές. Δεδομένου, δε, ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα οι μέτοχοι μεριδιούχοι των συνεταιριστικών είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, γίνεται εύκολα αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος για τις τοπικές κοινωνίες.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Περίπου 150.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν καλύψει το 78% των συνεταιριστικών κεφαλαίων, ενώ μέχρι στιγμής σχεδόν 59.000 ΜμΕ έχουν σηκώσει… τον σταυρό της εκκαθάρισης.
Πρόκειται για τους μεριδιούχους των συνεταιριστικών Λέσβου Λήμνου, Αχαΐας, Λαμίας, Δωδεκανήσου, Ευβοίας και Δυτικής Μακεδονίας. Μόνο από τα λουκέτα σε Δωδεκανήσου, Ευβοίας και Δυτ. Μακεδονίας, εκτιμάται ότι 42.148 μεριδιούχοι έχασαν 43,6 εκατ. ευρώ.
Από αυτούς, εκτιμάται ότι οι 33.000 είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις τοπικού χαρακτήρα. Στελέχη του κλάδου τονίζουν ότι, άσχετα με τις ευθύνες που αποδίδονται είτε σε ορισμένες διοικήσεις συνεταιριστικών για πρακτικές κακοδιαχείρισης και ανεπαρκούς οργάνωσης είτε στην κρίση, οι ΜμΕ δέχονται ισχυρό χτύπημα. Αφενός χάνουν μια πηγή χρηματοδότησης και αφετέρου βλέπουν τους κόπους ετών να χάνονται μέσα σε μία ημέρα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το ποσοστό απόρριψης των ελληνικών επιχειρήσεων που κάνουν αίτηση για δάνειο είναι το υψηλότερο στην Ευρωζώνη και διαμορφώνεται στο 31%.
Τι ζητούν οι τράπεζες
Στο μεταξύ, αρκετές από τις συνεταιριστικές τράπεζες τα ίδια κεφάλαια των οποίων καλύπτουν το σταθμισμένο ενεργητικό τους σε ποσοστό τουλάχιστον 9% ετοιμάζονται, με τη σειρά τους, να αναζητήσουν κεφάλαια για να θωρακιστούν κεφαλαιακά και -γιατί όχι;- να αναπτυχθούν, όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν.
Πρόκειται για τις συνεταιριστικές τράπεζες Δράμας, Έβρου, Θεσσαλίας, Καρδίτσας, Παγκρήτια, Πιερίας, Χανίων, Πελοποννήσου, Ηπείρου και Σερρών. Μάλιστα, οι πληροφορίες θέλουν ορισμένες από αυτές να διαθέτουν εξαιρετικά ισχυρούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας.
Ανώτερα στελέχη του κλάδου ζητούν άμεσα θεσμικές αλλαγές, με στόχευση στην εταιρική διακυβέρνηση των συνεταιριστικών τραπεζών. Σε ό,τι αφορά την ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων, κάνουν λόγο για ανάγκη: (α) κατάργησης του πλαφόν 2% στη συμμετοχή στο συνεταιριστικό κεφάλαιο (ανά φυσικό ή νομικό πρόσωπο), (β) κατάργησης των απαγορευτικών διατάξεων «Καλλικράτης» για τη συμμετοχή των ΝΠΔΔ στο κεφάλαιο των συνεταιριστικών και (γ) θεσμοθέτησης-διαπραγμάτευσης των εταιρικών μερίδων στη δευτερογενή αγορά του ΧΑΑ αφενός για τη διευκόλυνση της εξόδου των συνεταίρων από το κεφάλαιο και αφετέρου για την ενίσχυση της ασφάλειας της αξίας των εταιρικών μεριδίων.
Παράλληλα, οι ίδιοι ζητούν την επέκταση των ήδη υπαρχουσών και λειτουργουσών συνεταιριστικών τραπεζών σε περιοχές της περιφέρειας όπου δεν υπάρχει παρουσία του θεσμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ οι συνεταιριστικές τράπεζες στην Ελλάδα έχουν μόνο 2% της αγοράς, το πανευρωπαϊκό δίκτυο συνεταιριστικών τραπεζών έχει σήμερα, κατά μέσο όρο, 20% μερίδιο αγοράς.
Αντιδράσεις
Αντιδράσεις για τα λουκέτα υπήρξαν και είναι δεδομένο ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Όμως, η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ότι βασική προτεραιότητα είναι η διασφάλιση των καταθέσεων και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν θέλει να ρισκάρει.
Ακολουθεί συγκεκριμένη διαδικασία, βάσει της οποίας προβαίνει σε συστάσεις για τις επισφάλειες, παρακολουθεί στενά τη λειτουργία των τραπεζών και προειδοποιεί για τις κεφαλαιακές ανάγκες που ενδέχεται να προκύψουν.
Από την πλευρά τους, οι μεριδιούχοι που καλούνται να πληρώσουν το… μάρμαρο ζητούν την απόδοση ευθυνών και την κινητοποίηση της Δικαιοσύνης.
Εξωφρενικό είναι το παράδειγμα των μεριδιούχων της συνεταιριστικής Λέσβου-Λήμνου, οι οποίοι, βάσει καταστατικού, υποχρεούνται να πληρώσουν μέχρι το διπλάσιο των μεριδίων τους για τις ζημιές που θα προκύψουν στο τέλος της εκκαθάρισης.
Οι ίδιοι ζητούν να επιταχυνθούν όλες οι νομικές διαδικασίες και να διερευνηθούν οποιεσδήποτε προσωπικές, ηθικές και ποινικές ευθύνες όλων όσοι εμπλέκονται στη διαδικασία κλεισίματος της τράπεζας.
Πιστωτική ασφυξία
Τα προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες όπου ανεστάλη η λειτουργία των συνεταιριστικών τραπεζών είναι σοβαρά και δείχνουν τη σημασία του θεσμού για την ελληνική περιφέρεια. Παράγοντες που γνωρίζουν εκ των έσω τον θεσμό υπογραμμίζουν ότι οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν αποκλειστική ή σχεδόν αποκλειστική πελατεία τις ΜμΕ των περιοχών αυτών, με συνέπεια η διεισδυτικότητα σε πελατειακές σχέσεις με τις ΜμΕ να ανέρχεται μέχρι και στο 40%.
Εκτός από το γεγονός ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι μεριδιούχοι και, άρα, χάνουν τα λεφτά που έχουν επενδύσει συμμετέχοντας στο συνεταιριστικό κεφάλαιο, είναι και δανειακοί συνεταίροι.
Αυτό σημαίνει ότι αναγκάζονται να μεταφέρουν τις δανειακές τους σχέσεις σε άλλες τράπεζες, με αποτέλεσμα να βρίσκονται ξαφνικά αντιμέτωπες με αλλαγή κουλτούρας συνεργασίας.
Γιατί ο τοπικός χαρακτήρας των συνεταιριστικών τούς επιτρέπει να μη μένουν σε αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια, καθώς έχουν βαθύτερη γνώση του κάθε επιχειρηματία, της συνεισφοράς του ως μέλους της κοινωνίας και εξετάζουν επιπλέον ποιοτικά και κοινωνικά κριτήρια.
Η κατάσταση αυτή ενισχύει την ανασφάλεια και επιδεινώνει τις συνθήκες πρόσβασης των μικρών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση, οδηγώντας ουσιαστικά σε πιστωτική ασφυξία.
Τέλος, σημαντικός αντίκτυπος υπάρχει και στις συνεργασίες των επιχειρήσεων αυτών με το παραγωγικό-συναλλακτικό κύκλωμά τους, που αφορούν επιχειρήσεις σε άλλες περιοχές όπου δραστηριοποιούνται συνεταιριστικές τράπεζες.
Κωνσταντίνος Μαριόλης από Κεφάλαιο